Leiderschap begint bij karakter, moed en integriteit

In een tijd waarin leiderschap vaak wordt gemeten in cijfers, resultaten en KPI’s, is het verleidelijk te geloven dat succes maakbaar is, te koop in zeven stappen of met de juiste mindset. Maar echt leiderschap laat zich niet vangen in een model. Het ontstaat in de momenten waarop je handelt zonder zekerheid, trouw blijft aan wie je bent en verantwoordelijkheid neemt, ook als dat ongemakkelijk voelt.

Zoals journalist en psycholoog Dominique Haijtema het treffend verwoordt in het FD in haar essay De mythe van de maakbare manager: ‘Het leven is geen managementhandboek’. Leiderschap groeit niet uit formules of methodes, maar uit menselijkheid, moed en integriteit.

De mythe van de maakbare leider

We houden van houvast. Van frameworks, masterclasses en leiderschapsmodellen die beloven dat we met de juiste tools betere leiders worden. Toch is dat een misvatting. Als kennis alleen genoeg was, zou de leiderschapsindustrie zichzelf hebben overbodig gemaakt.

Leiderschap gaat niet over optimaliseren, maar over verantwoordelijkheid nemen, ook als je het niet zeker weet. Het is geen intellectuele vaardigheid, maar een morele keuze. Leiderschap leer je niet in de theorie, maar in de praktijk van vallen, opstaan en reflecteren.

Integriteit als fundament

In een wereld waarin bijna alles maakbaar lijkt, blijft integriteit het enige fundament dat niet te automatiseren is. Een leider met karakter handelt eerlijk en consequent, juist wanneer dat ongemakkelijk is. Vertrouwen ontstaat niet door positie, maar door voorbeeldgedrag.

Dat vraagt om zelfinzicht en emotionele intelligentie: het vermogen om jezelf én anderen te begrijpen. Zoals Michael Ensser van Egon Zehnder zei in een recente podcast: ‘Leiderschap vraagt dat je met mind én body durft te leiden.’ Alleen wie integer en mensgericht handelt, kan echt verbinden, koers bepalen en rust brengen, juist wanneer de druk toeneemt.

De moed om ongemak te dragen

Leiderschapsontwikkelaar Lolly Daskal benadrukt dat leiderschap begint bij zelfleiderschap, trouw blijven aan je waarden, ook wanneer dat moeilijk is: ‘When we lead with character, we embody courage and bravery’. Moed is dus niet de afwezigheid van twijfel, maar het vermogen om in onzekerheid te handelen.

Ensser vult dat perspectief mooi aan: ‘Leiderschap betekent dat je oncomfortabele beslissingen durft te nemen en een team om je heen bouwt dat je vertrouwt.’ Echt leiderschap vraagt balans tussen ratio en intuïtie, tussen weten en voelen. Niet sturen op macht, maar leiden vanuit menselijkheid.

Moed versus overmoed

Anna Roos van Wijngaarden laat in haar stuk Overmoed is zelden goed in het FD zien hoe dun de grens is tussen moed en roekeloosheid. Lef wordt vaak bewonderd, zelfs als het omslaat in overmoed. En juist daar schuilt het risico: leiders die te veel risico nemen, te weinig tegenspraak dulden of geloven dat hun overtuiging genoeg is, brengen schade in plaats van vooruitgang. Zelfreflectie en relativeringsvermogen houden moed in balans. Het zijn eigenschappen die leiders met karakter onderscheiden van leiders die vooral willen winnen.

Waarden boven winst

Volgens Sandra Stosz, voormalig admiraal en auteur van Breaking Ice & Breaking Glass, vormt karakter de morele kern van leiderschap. Niet status of macht, maar waarden. Karakter ontwikkelt zich niet in één keer, maar groeit door bewuste keuzes, elke dag opnieuw.

Wie handelt vanuit eerlijkheid, respect en verantwoordelijkheid, oefent invloed uit zonder dwang. Zulke leiders bouwen organisaties die niet alleen presteren, maar inspireren.

Van kennis naar karakter

De leiders die werkelijk verschil maken, zijn niet per se degenen met de meeste kennis, maar degenen die trouw blijven aan hun waarden. Die weten wie ze zijn, ook als de druk hoog is. Dat merken wij bij DRB ook absoluut binnen de juridische wereld, waar kennis altijd de basis is geweest, maar karakter en persoonlijkheid steeds meer het onderscheid maakt. Zeker nu technologie en AI een deel van het vak overnemen.

Leiden met karakter is geen zachte vorm van leiderschap, het is juist de meest veeleisende. Het vraagt moed, zelfreflectie en morele helderheid. Want uiteindelijk volgen mensen niet je titel, maar je voorbeeld.

Nicolette Kalsbeek – Sr. consultant